آسیب‎شناسی مناظره بر اساس الگوی مناظرات امام‎رضا (علیه‎السلام)

مناظره گفتگویی برای ایجاد فهم مشترک و درک متقابل توأم و یکی از شیوه­ های مطلوب و مؤثر برای تبیین و نشر معارف الهی ­است که انبیا و ائمۀ معصومین (علیهم‎السلام) در مواجهه با آرا و اندیشه­ های مخالفان ادیان الهی از آن بهره می­ جستند. به‎دلیل شرایط فرهنگی‎ـ‎سیاسی و تضارب آراء که در دوران ولایتعهدی امام‎رضا (علیه‎السلام) روی داد، ایشان برای جلوگیری از تحریف اسلام، مناظره­ هایی با دانشمندان و بزرگان فرقه­ های مختلف داشتند. حضرت در این مناظره‎ها با رعایت اصول و دوری‎جُستن از آفت­ها و آسیب­هایی که مانع اثرگذاری و ثمربخش‎بودن مناظره می ­شود، گفتگو را تا روشن‎شدن حقایق و حصول نتیجه ادامه داده ­اند. هدف پژوهش حاضر آسیب­ شناسی مناظره بر اساس الگوی مناظرات امام‎رضا (علیه‎السلام) است. پژوهش با استفاده از روش توصیفی‎ـ‎تحلیلی و بررسی منابع کتابخانه ­ای و اطلاعاتی، آسیب­های مناظره را با استناد و تحلیل فرایند و محتوای مناظرات امام‎رضا (علیه‎السلام) شناسایی کرده است. آسیب­های مناظره به دو صورت کلی است: آسیب­های علمی (شامل مغالطه در بحث، تکیه بر اصول غیرمشترک، نداشتن نظم و ساختار در بحث و ...) و آسیب­های اخلاقی (شامل عدول از انصاف، تعصب و تقلید، ارزیابی شخصیت طرف و ...). نتایج پژوهش نشان داد امام‎رضا (علیه‎السلام) با رعایت اصول مناظره و دوری‎جستن از آسیب­های آن، روند مناظره را طی کرده و سعی در هدایت و روشنگری مخاطب داشته‎اند و همیشه نیز در میدان مناظرات پیروز می­ شدند.